W środę natrafiłem na wywiad z Maciejem Zatońskim "najlepszą szczepionką na ignorancję jest edukacja". Jakieś 7 lat temu piłem z Panem Maćkiem w nieistniejącej już księgarnio-kawiarni na ulicy Ruskiej we Wrocławiu. Również wtedy przy piwie opowiadał głównie o antyszczepionkowcach. Jedna z historii dotyczyła kobiety, która wraz z dwojgiem swoich dzieci przemierzyła na piechotę sawannę, aby dotrzeć do punktu szczepień. Jej determinacje tłumaczył drobny fakt, że owa pani miała wcześniej nie dwoje, a czworo dzieci. Umarły na chorobę, nie pamiętam już jaką, na którą szła zaszczepić pozostałe. Stwierdziliśmy, że kiedy przyjdzie epidemia, podczas której ludzie zaczną masowa umierać, umrze też ruch antyszczepionkowy. No i przyszła.

Mimo że mamy w Polsce kilkadziesiąt tysięcy ofiar, ruch antyszczepionkowców ma się lepiej niż kiedykolwiek. Ostatnio czerpię perwersyjną przyjemność z obserwacji na fb różnych prominentnych alternatywnych "dziennikarzy". Alternatywnych w sensie "światem żądzą jaszczury z kosmosu a szczepionki i 5G to żydowski spisek". Co rusz wrzucają screeny z profili zaszczepionych osób. Schemat wygląda tak samo. Wpierw zdjęcie szczęśliwych ludzi po szczepieniu, a potem klepsydra z informacją o pogrzebie parę miesięcy później. Jednak najlepsze czeka nas pod oryginalnymi postami na profilach zmarłych osób. Jak się okazuje, nie tylko ja do nich docieram. Otóż doświadczają prawdziwego nalotu antyszczepionkowców. Pod informacją o dacie pogrzebu widnieje zwykle kilkadziesiąt komentarzy w stylu "dobrze ci tak! , "i co warto było się szczepić", "każdy zbiera, co zasieje". Choć rodzina dementuje, aby śmierć miała cokolwiek wspólnego ze szczepieniem i błaga o opamiętanie, komentarze nie ustają. "Jednego zaszczepionego głupka mniej", "brak samodzielnego myślenia przynosi efekty" itd. Także ten tego.

Ja wiem, że większość ludzi, która się nie szczepi, taka nie jest. Wiem, że są ludzie, którzy z jakiegoś powodu nie mogą tego zrobić. Wiem też, że jeżeli poziom seroprewalencji nie przekroczy 70%, to epidemia nigdy się nie skończy. Wiem to wszystko. Jednak jest coś kuszącego w wizji brutalnej weryfikacji tego, kto w tym sporze ma racje. Byłbym gotów poświęcić się i przeżyć jeszcze czwartą falę, aby zobaczyć, jak poradzą sobie z nią facebookowicze straszący żydowskim zastrzykiem. Chciałbym dać im możliwość złożenia dobrowolnej ofiary w postaci swojego zdrowia na rzecz promocji szczepień. Ta promocja byłaby skuteczniejsza niż bilbordy i telewizyjne reklamy. Nie wiem, czy bez kolejnej fali epidemii społeczeństwo dostrzeże korzyści ze szczepień. W zasadzie to zaszczepieni mogą okazać się frajerami. W końcu to nas bolało ramie, a co milionowy z nas umarł na zakrzepice.

Chyba do psychopatii, o której zawsze wiedziałem, dokładam nowy komponent mojej osobowości -pronaukowy nazizm. Na swoje usprawiedliwienie powiem, że normalny człowiek spotyka się z butą i pogardą antyszczepionkowców dopiero od pół roku, a ja słucham tego od kilkunastu lat. Z tej perspektywy zapewniam, że jakiekolwiek konwencjonalne argumenty do tych ludzi nie trafiają. Może tak zaostrzyć zasady gry? Gdyby tak świadoma odmowa zaszczepienia była równoznaczna z rezygnacją leczenia ewentualnego COVIDu? Oświadczenie, że się nie zaszczepisz, byłoby tym samym, co podpisanie standardowego szpitalnego formularza odmowy leczenia. W końcu za większą wolnością stoi też większa odpowiedzialność. Obstawiam, że parę facebookowych nakładek "Morawiecki, dla mnie nie zamawiaj" zniknęłoby z profilowych. Bezkrwawa edukacja zdrowotna najwidoczniej dobiegła końca. Dramatyczna sytuacja osób niezaszczepionych może w końcu pokaże reszcie społeczeństwa, że nauka działa. Czy antyszczepionkowcy są gotowi złożyć swoje życie na ołtarzu postępu? Wszystko zgodnie z ich mottem. Jak to było ""każdy zbiera, co zasieje"?

Jak mawia stare przysłowie, kto zajmuje się dzikimi owcami, ten wabi pielgrzymki z debilami. No dobrze, może nie ma takiego przysłowia, ale będzie! W listopadzie biolodzy zajmujący się muflonami zauważyli w kanionie w Utah wypolerowany monolit. O Jezuśku - pomyślały media z całego świata! O tym trzeba napisać! Tak, światowym newsem okazał się wbity w pustynie słup. Do Utah ściągnęły tłumy. Po kilkunastu dniach monolit rozebrano. Okazał się pusty w środku i zbudowany z dykty, podobnie jak cała ta historia. Sprawa była jednak zbyt głośna, a pokusa skopiowania pomysłu zbyt wielka, aby wszystko tak po prostu ucichło. Świat dosłownie zalała fala monolitów. Instalacje artystyczne, a czasami całe akcje marketingowe oparte na monolitach przelały się od Ameryki Południowej po Europe. 

Pomysł nie był oryginalny. W 2010 roku podobny monolit pojawił się w Denver. Zaś w roku 2001 taką stalową konstrukcję mogli zobaczyć mieszkańcy Seattle. Do tej ostatniej przyznała się grupa artystów znana jako Some People. Daty te nie są przypadkowe i oczywiście nawiązują do filmów Odyseja kosmiczna 2001 i 2010. To tam po raz pierwszy pojawia się monolit. Od końca lat 60. monolit robi już samodzielną karierę w kulturze popularnej. Znajdziemy go na łamach komiksów, seriali, na okładkach płyt, w skrócie wszędzie. Gdziekolwiek by nie był, monolit robi za artefakt zaawansowanej cywilizacji albo manifestacje nadprzyrodzonej siły. W szerszym rozumieniu monolit jest przejawem, popularnej wśród autorów s-f złowieszczej geometrii (sinister geometry). Tak nazywamy wielkie struktury w postaci sześcianów, kul czy piramid, które niepokoją swoją doskonałością.

Tak naprawdę dopiero uświadamiając sobie, że monolit jest fikcyjnym, filmowym artefaktem, dochodzi do nas z jak dziwną sytuacją mamy do czynienia. Żyjemy w czasach, w których filmowa fikcja wycieka do rzeczywistego świata. Te czasy, to tak naprawdę każde czasy. Połowa tego bloga jest o literackiej fikcji, która zaczęła żyć własnym życiem, jako coś prawdziwego. Pierwotnie miałem napisać o QAnonie - zaszyfrowanych przekazach, którymi żyła przed wyborami Ameryka. Pomyślałem jednak, co to za różnica. Z jednej strony monolit z Odysei kosmicznej odnaleziony na pustyni. Z drugiej szokująca prawda, którą możecie posiąść, jeśli rozwiążecie kilka tajemniczych zagadek - gdzieś to chyba widziałem, w kilkudziesięciu filmach. 

Idealnie pasuje tu termin z antropologii teatru - dobrowolne zawieszenie niewiary (willing suspension of disbelief). Kiedy oglądamy film to dla własnej przyjemności zapominamy o tym, że patrzymy na aktorów. Wyłączamy na chwilę logikę i krytyczne myślenie, aby móc się prawdziwie wzruszyć, zaśmiać, przestraszyć. Co, jeśli społeczeństwo zacznie tego nadużywać? Kiedy filmowe rekwizyty staną się dowodami, a filmowe scenariusze zaczną mieszać się z prawdą? Wystarczy jakikolwiek absurdalny motyw użyć odpowiednio wiele razy, a stanie się dziwnie bliski naszemu rozumowi. Zapewne monolit nie będzie najdziwniejszą rzeczą, jaką zobaczymy w najbliższych latach.

W odpowiedzi na rosnącą popularność horoskopów, w 1975 magazyn The Humanist opublikował manifest antyastrologiczny. Pod listem podpisał się cały świat nauki w tym 18 noblistów. Ciekawsze jest jednak to, kto nie podpisał się pod krytyką astrologii. Był to jeden z najbardziej wpływowych filozofów XX wieku, ekscentryczny Paul Feyerabend. W przypadku Feyerabenda było to do przewidzenia. Wcześniej bronił m.in. voodoo, czarów, i akupunktury. Szokujące było to, że manifestu nie podpisał też Carl Sagan, wówczas największy naukowy celebryta od czasów Einsteina.

Jak Sagan bronił się przed podpisaniem listu, jednocześnie nie wierząc w astrologie? Po pierwsze przyjął stanowisko znane jako epistemologia cnót. Krytyka horoskopów była ponoć zbyt agresywna, pełna pogardy i autorytarnego tonu. Drugi argument był jeszcze gorszy. Choć Sagan przyznał, że nauka podważa jakikolwiek sens astrologii, to przecież kiedyś może się to zmienić! W ten sposób można bronić absolutnie każdej bzdury jaka przyjdzie nam do głowy. Dokładnie taką linie obrony obiera Olga Tokarczuk

Przyznam, że jestem całkowitym ignorantem, jeśli chodzi o twórczość Tokarczuk. W socjologii jest takie pojęcie jak celebrity text, czyli kilka faktów o sławnej osobie, które czynią ją sławną. W przypadku pisarki jest to feminizm, ekologia, no i Nagroda Nobla oczywiście. Jednak dla środowiska ezoterycznego Pani Olga jest przede wszystkim praktykującą astrolożką. Wojciech Jóźwiak, twórca neoszamańskiego serwisu taraka twierdzi nawet, że "Nobla dostała nie tylko ona osobiście, i nie tylko polska literatura, ale także w jakimś stopniu astrologia". Astrologia dostała Nobla, no ja pierdole.

Nie udało mi się wyguglować żadnej wypowiedzi naszej noblistki, w której przyznałaby się do wiary w astrologie. Jednocześnie jej fascynacja tą ślepą ścieżką umysłu jest niepokojąca. Jej argumenty za astrologią są przy tym zadziwiająco nieprzemyślane. "Całkiem dobrze poruszam się w astrologii. Podoba mi się, jako swego rodzaju sztuka, którą ludzie uprawiają od tysiącleci. Astrologia jest starsza niż psychologia, starsza niż nauka w ogóle. I przez tysiące lat wykształciła wiele ciekawych odkryć". Szkoda, że to samo można powiedzieć o siostrze astrologii - czyli o sztuce okradania ludzi. Złodziejstwo również jest starsze niż psychologia, jest sztuką, a także wypracowało wiele odkryć. No i działa - w przeciwieństwie do astrologii.

W audycji "o szkodliwości dosłowności i wartości z astrologii" Tokarczuk pomaga Tomasz Stawiszyński. Noblistka używa swojego ulubionego argumentu - nauka nie akceptuje astrologii, ale to się może zmienić. Stawiszyński, jak sam twierdzi, nie wierzy w horoskopy. Nie mniej wyciska z siebie siódme poty, by powiedzieć coś dobrego o astrologii. Nazywa ją filozofią, rodzajem opowieści o świecie, protopsychologią i skarbnicą pojęć. Dziennikarz (i filozof) powołuje się przy tym na rozmowy z Piotrem Piotrowskim, prezesem Polskiego Towarzystwa Astrologicznego. Rozmowy te rzekomo dowodzą, iż astrologia to coś więcej niż gazetowe przepowiednie.

Jako wścibski, wredny knur odnalazłem ową rozmowę. Ostatnia jaka się wyświetla nosi tytuł "Horoskop na 2020". Posłuchałem Pana Piotrowskiego. Kilkadziesiąt minut ogólników i może z dwa konkrety. Pierwszy - Kidawa-Błońska odniesie sukces w wyborach prezydenckich. Drugi - Trump wygra wybory w USA. Robi wrażenie prawda? Od razu czuć, że prawdziwa astrologia to coś więcej niż gazetowe przepowiednie.

Język uczy nas, że to, co ładne musi być dobre. Zachować się brzydko to zachować się źle. W konsekwencji disnejowskie bohaterki mają piękne twarze, a czarnym charakterom pozostają paskudne mordy. Połączenie dobrego z ładnym jest tak mocne, że fałszuje rzeczywistość. Kiedy do 26-letniej siostry Faustyny przychodzi Jezus, okazuje się seksownym, białym mężczyzną o uwodzicielskim spojrzeniu. Bo przecież Chrystus nie mógł być brzydkim, będąc dobrym!

Wspólnoty językowe to tak naprawdę osobne światy. W naukach o kulturze od lat 80. nazywamy je światami myślowymi. Biblijnym światem myślowym jest starożytny Bliski Wschód. Już nawet wierzący przyznają, że Pismo Święte jest zlepkiem przekazów krążących po tamtych terenach od wieków. „Badanie” Biblii oparte na czytaniu polskiego przekładu już nie wystarczy. Możecie nauczyć się księgi Hioba na pamięć, ale nie zrozumiecie jej autora. Jego czytelnicy znali wiele podobnych historii. W Egipcie był książę Job (Ajjabu). Podobną historię zawiera grecki mit o królowej Niobe. Mezopotamska legenda o królu Kerecie to dosłownie opowieść o Hiobie, tylko z dodatkową ilością bogów.

Nie zobaczymy świata takim, jakim widzieli go autorzy Biblii, dopóki nie wyjdziemy poza własną kulturę. Obawiam się, że metoda, która do tego prowadzi, nie spodoba się katolikom. Polega na nieustannym przypominaniu sobie kim jesteśmy i jaki jest nasz kulturowy bagaż. Brzmi to jak czarny sen konserwatystów. Dystansowanie się od własnej kultury - toż to prosta droga do gejowskiego klubu!

Obrzydzenie księży profesorów do relatywizmu jest tak wielkie, że nawet Pismo Święte go nie przemogło. Dowodzi tego pewne wydarzenie z 2019 r. Do Polski ze swoją doroczną konferencją przybyli badacze z European Association of Biblical Studies - 350 wystąpień na 98 panelach dyskusyjnych. Impreza nie cieszyła się jednak zainteresowaniem profesorów KULu i papieskich akademii. Ci przyzwyczajeni są do biblijnych konferencji w stylu "Bóg jest miłością". Tymczasem już na pierwszym panelu specjaliści od języka akadyjskiego dowodzili, że w Babilonie wróżono z węży (ofiomancja), które umieszczano pomiędzy kobietą a mężczyzną. Jakieś skojarzenia? Taka wiedza brzmi jak coś z czego należy się wyspowiadać. 

Jeśli moje złośliwości wydają się mało wiarygodne, wyzłośliwię się ustami szefa Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. "Z pewną rodzaju goryczą powiem, że spodziewałem się szturmu polskich pracowników uczelni o charakterze konfesyjnym, z wydziałów teologicznych. Mogliby zaprezentować tutaj swoje badania w międzynarodowym towarzystwie. Widocznie termin nie odpowiadał" (wywiad tutaj).