To była jedna z tych fejsbukowych kłótni, przy którychw których nie wypada zrobić nic innego jak tylko... pójść po chrupki i zabrać się do czytania. Długa na 180 komci ruchawka słowna miała miejsce na profilu Piotra Cieślińskiego i tyczyła się, a jakże, aborcji. Nie byłoby w tym nic atrakcyjnego, gdyby nie personalia głównych zawodników! Otóż w jednym z narożników stanął reprezentant cywilizacji śmierci, dziennikarz naukowy "Polityki" Marcin Rotkiewicz. Nienawidzi on prasłowiańskich zbóż porastających ziemie naszych ojców, a zamiast bursztynowego świerzopa i dzięcieliny woli GMO i Monsanto! Jak widać chory człowiek, ale dajmy mu szanse. W drugim narożniku, dziennikarz naukowy "Gościa Niedzielnego" Tomasz Rożek. Stanowczy wobec magi homeopatii, uległy wobec mocy święconej wody. Pan Tomasz lubi postraszyć chemią w jedzeniu. Najwidoczniej wierze, że im więcej sylab ma w swej nazwie związku chemicznego tym jest bardziej trujący. Trudno byłoby znaleźć bardziej zantagonizowaną światopoglądowo parę niż Rotkiewicz i Rożek. Ringową skuwaczkę podsuwałby Rożkowi chyba sam Archanioł Gabriel. Rotkiewiczowi sekundowałaba znana z apokalipsy siedmiogłowa bestia.

W takim temacie jak aborcja, pojedynek ludzi szanujących autorytet badań naukowych i z zasady uginających karku pod naporem fakty, to absolutny rarytas. Osobiście oczekiwałem fajerwerków. Fajerwerków nie było, ale sam przebieg dyskusji wiele mówi o ludziach, o poglądach i o nas samych.

Aborcja jest dość niewdzięcznym tematem jeśli chodzi o szermierkę faktami, co nie znaczy, że jest z nich całkowicie wyzbyta. W całej dyskusji tylko dwukrotnie pojawiły się odniesienia do mocnych danych. Pierwszym był link wklejany przez pana Tomka. Pokazywał popularność aborcji wśród nastoletnich mam w UK, pomimo refundacji na Wyspach antykoncepcji i prawdziwej (nie prowadzonej przez katechetki) edukacji seksualnej. Strona pro-lifen molestowała tym linkiem do obrzydzenia, praktycznie bez odzewu. A przecież nie mając innych danych, możnabyło w tej kwestii przyznać racje. Nauka ma jednak to do siebie, że czasem lubi spłatać figla/wyruchać cie (słownictwo do wyboru). Pod koniec dyskusji okazało się, że najlepsze dostępne dane pokazując coś zgoła przeciwnego - liberalna polityka przynosi spadek aborcji, a nie ich wzrost. Głupia sprawa - i co teraz, jak żyć? Jak zareagowali pro-lajfowcy? Oczywiście tak samo, jak pro-czojsowcy, kiedy myśleli, że badania w tej kwestii są dla nich nieprzychylne. "Tak w ogóle, to nie ma to znaczenia. Zresztą to tylko jakieś korelacje".

Chyba każdy zna te cholerne uczucie, kiedy dociera do nas smutna konstatacja, że to jednak nie do końca tak jak się nam wydawało. Jest to ból natury estetycznej, bo wszystko już pasowało, wszystko tak ładnie wyglądało. A tu nagle jeb, ni z tego, ni z owego pojawiają się fakty pasujące jak różowy mrówkojad do zielonej zmywarki. Pozostaje udać że ich nie ma, albo samemu zburzyć skrzydło misternie zbudowanego przez siebie pałacu. Oczywiście najlepiej w ogóle go nie budować. Paradoksalnie to właśnie niezaangażowanym świat pokazuje się takim jakim jest. W tym wypadku oznacza to niepłakanie po znalezionych w beczkach niemowlakach. Tudzież nie budzące emocji dwunastolatki zmuszane do rodzenia dzieci. Nie każdy (na szczęscie) potrafi być tak beznamiętny. Jeśli nie potrafimy oswoić się ze światem, w którym każda kobieta musi rodzić zawsze, i takim kiedy żadna nie musi rodzić nigdy, to być może debatowanie oparte na dowodach nie jest dla nas. Z drugiej strony, obsesyjne przywiązanie do słów "miłosierdzie" i "sumienie", kiedy wnioski płynące z badań miażdżą nam głowę, pokazuje coś jeszcze. Może, w przeciwieństwie do mnie, taki Rotkiewicz i Rożek to po prostu dobrzy ludzie.

Najsampierw chciałbym przeprosić tych bardziej inteligentnych czytelników, którzy nie interesują się rozrywkami plebsu. Z braku innego miejsca zostało mi strollować własny blog. I to czym? Chamskim futbolowym biadoleniem. Na swoje usprawiedliwienie mam tylko to, że jest to w zasadzie tekst o antykrytycznej stronie mundialu. O mundialu na którym nie wypada przyznać się do własnych intelektualnych ograniczeń.

Faulowanie rozumu zaczyna się jeszcze przed mundialem. Zaczyna się od zwierzęcego bukmacherstwa. Do typowania wyników nie zaciągnięto już chyba tylko bakterii kałowych. Cwany świniak łatwo czyta emocje swego pana, stąd zwierzaki często dokonują akurat takiego wyboru, który cieszy patrzącą na to wszystko gawiedź. Co tu dużo pisać, w odpowiednio dużym chlewiku i przy odpowiedniej liczbie prób, chcąc nie chcąc sporo prosiaków wytypuje zwycięzców wszystkich spotkań. Irytują mnie natomiast różnego rodzaju pseudonaukowe typowania. Z nauką mają tyle wspólnego, że robią je naukowcy, tudzież naukowcy je podpisują. Owe naukowe przewidywania są zwykle równie trafne co wybór rozochoconej świni pędzącej do wiaderka żołędzi z naklejoną flagą. W tym roku hitem okazały się typowania, o przepraszam, obliczenia Stephena Hawkinga.

Prawdziwe batożenie krytycznego widza zaczyna się wraz z dorwaniem się do mikrofonów komentatorów i telewizyjnych ekspertów. Do moich ulubionych zagrań tych panów należy powoływanie się na przepisy gry w piłkę nożną które nie istnieją - np. nietykalność bramkarza w obrębie 5 metrów od bramki. Tacy eksperci lubują się w dyskusjach o przyczynach zjawisk, które (jeszcze) nie miały miejsca. Jaki sens mają debaty dlaczego na mundialu w Brazylii pada tak dużo bramek, skoro nie wiemy ile ich jeszcze padnie i czy na pewno będzie ich więcej niż zwykle? Po co zużywać język na rozmowę o wielkiej ilości kontuzji. skoro nikt ich nie liczy, nie wiemy ile było ich rok temu, nie wiemy ile kontuzji mieliśmy np. w kwietniu. Skoro nikt nie wie ile, to skąd wiemy, że jest ich więcej? Skąd ta powszechna opinia, że sędziowie z Europy mylą się na mundialu rzadziej niż ci z Afryki, skoro nikt nie policzył ile mylą się ci pierwsi, a ile ci drudzy? Zapewniam, że mógłbym tak długo,

Na tegorocznym mundialu wciąż mówi się o potrzebie wprowadzenia powtórek wideo, z których mogliby korzystać sędziowie. Ironia tej sytuacji polega na tym, że najgłośniej domagają się ich komentatorzy telewizyjni, którzy korzystają z nich od 50 lat i którzy najlepiej powinni wiedzieć, że takie powtórki często niczego nie rozstrzygają. W meczu Hiszpania - Holandia, komentujący spotkania Dariusz Szpakowski i Grzegorz Mielcarski oglądali powtórkę karnego pięć razy, ciągle widząc "ewidentny faul" - mimo, że po meczu cały świat i niejako sam faulowany Diego Costa uznali, że faulu nie było. Po innym meczu i kilku powtórkach Jerzy Engel widzi "oczywisty spalony" zaś siedzący obok Stefan Szczepłek "absolutny brak spalonego. Jaki jest sens "rozstrzygających powtórek" skoro nadal interpretują je omylni ludzie? Ta potrzeba spekulacji jest tak permanentną częścią piłki nożnej, że jak pokazał mecz Francji z Hondurasem, nawet goal-line nie jest w stanie uciszyć tych sporów. Deliberacji było dokładnie tyle ile bez tej nowinki technicznej. "Co prawda technologia twierdzi że bramka padła, ale czy ja wiem..."

Jeśli chcesz kogoś ośmieszyć zrób z niego płaskoziemce. Obraz ciemnej średniowiecznej gawiedzi, która boi się, że spadnie z krawędzi Ziemi, pojawił się w XIX-wiecznych biografiach  Kolumba. Przekonanie, że ludzie w średniowieczu nie wiedzieli o kulistości Ziemi, rozpropagowali orędownicy świeckiego państwa między rokiem 1870 a 1920. Płaska Ziemia działała mocno na wyobraźnie. Płaska Ziemia mówiła: patrz, oto do czego prowadzi czytanie świętej księgi! Tymczasem każdy kto w średniowieczu otarł się o jakąś edukacje, albo chociaż otarł się o kogoś kto się o nią otarł, wiedział, że Ziemie jest kulą.

Niektórzy poszli w przypisywaniu głupoty innym znacznie dalej. Za cel obrano ciemnoskórych, a zatem i podejrzanych hindusów. Przy tym w co mieli wierzyć hindusi, średniowieczny pastuch obracający siano był tytanem intelektu. Czy to w ogóle możliwe, aby hindusi wyobrażali sobie świat jako dysk, dźwigany przez cztery słonie stojące na żółwiu? I to wszystko w kraju w którym tysiąc lat przed Kopernikiem wiedziano, że to Ziemia krąży dookoła Słońca?

Hinduska kosmologia nigdy nie rysowała przed swoimi wiernymi takiej wizji. Wyobrażenie Ziemi wspartej na słoniach, pojawia się po raz pierwszy... w Europie. W XVII wieku ksiądz Samuel Purchas opisał hindusów wierzących, że Ziemia ma dziewięć narożników, podtrzymywanych przez siedem słoni stojących na wielkim żółwiu. Skąd Purchas miał takie informacje? Nigdy nie był w Indiach. Historie zbierał w karczmach wypytując powracających stamtąd żeglarzy. Purchas nie jest postacią specjalnie znaną i najprawdopodobniej historia o słoniach i żółwiu odeszłaby w niepamięć, gdyby nie John Locke. W jego "Rozważaniach dotyczących rozumu ludzkiego" z 1670 wspomina o hindusach widzących świat, jako dysk spoczywający na słoniu, który z kolei stoi na żółwiu. W tej wersji nie ma już siedmiu słoni, jest jeden samotny słoń. O jednym słoniu pisali David Hume i Bertrand Russell. Wersja czterosłoniowa pojawiła się w wieku XIX. Nie wiele brakowało, aby najpopularniejszym dziś wariantem była opcja bezsłoniowa, gdyż na przełomie XIX i XX wieku, w niektórych europejskich opisach hinduskich wierzeń, świat spoczywał bezpośrednio na żółwiu z pominięciem słoni.

Dziś potrafimy nie tylko odtworzyć ewolucje tego mitu. Potrafimy też wskazać jego potencjalne źródła. Słoniowo-żółwiowa piramida z Ziemią na szczycie to najpewniej wynik nietrafionych interpretacji alegorycznych wschodnich wierzeń. Jest to europejska parodia różnych składowych hinduizmu, pokracznie sklecona w całość. Wisznu wśród swoich wielu awatarów miał trochę zwierząt. Wisznu zamieniał się m.in. w dzika, rybę, lwa, a także w żółwia. Był nim żółw imieniem Kurma, który na swym grzbiecie dźwigał mityczną górę Mandara. Najpewniej to Kurma pojawia się w opowieściach Europejczyków jako podstawka dla słoni.

Ludzie przypisujący innym tak dziwne wierzenia, zarazem nie doceniają jak i przeceniają dawne społeczeństwa. Dziś pomimo powszechnej edukacji, mało kogo interesuje budowa wszechświata. Coś mi się wydaje, że kiedyś było z tym gorzej. Ludzi nie obchodzi tak niepraktyczna wiedza. Intelektualne lenistwo jest barierą zarówno dla prawdy jak i szalonej głupoty.