Są na świecie rzeczy tak oczywiste, że nie ma sensu pytać o dowody. Na przykład czarownice. W XVI i XVII wieku uważano, że czarownice po prostu są. Co prawda nikt nie widział latającej czarownicy, ale każdy znał kogoś, kto znał kogoś, kto ją widział. Były ryciny, opowieści uchodzące za prawdziwe i prawdziwy strach przed magią. To wystarczyło, aby traktować czarownice za pewnik. Można z tej wiary drwić. Można tłumaczyć ją pustymi frazesami o braku edukacji i o ograniczonym dostępie do wiedzy. Tymczasem niepytanie o dowody wciąż ma się świetnie. Wiele wspólnego z czarownicami mają jegomoście, znani jako kanibale.

Od przynajmniej 100 lat podejrzewamy, że ludożerca jest bardziej konstrukcją literacką niż faktyczną osobą. Przed wojną pisał o tym Jan Bystroń. Kanibalizm był cechą oznaczającą obcego, podobnie jak brzydki zapach i paranie się magią. W XVII wieku we Francji, za ludożerców uchodzili Polacy, którzy mieli przejąć ten zwyczaj od Sarmatów. W tym samym czasie Polacy przypisywali jedzenie ludzkiego mięsa Kozakom i Żydom. Od starożytności, kanibale żyli tuż za granicami znanego nam świata. Tam gdzie kończyła się mapa, tam żerowali kanibale. W czasach wielkich odkryć geograficznych namnożyło się nieznanych krain, a zatem zaroiło się od ludożerców. Podróżnicy donosili o kanibalach, pomiędzy historiami o smokach a opowieściami o dwugłowych mieszkańcach antypodów.

Niewiele pomógł najazd etnografów, którzy wyruszyli w teren aby opisać kanibali. Badacze  egzotycznych ludów, nie ważne gdzie i kiedy przybywali, za każdym razem trafiali w niefortunny moment. Był to dokładnie ten, w którym dana społeczność przestała być kanibalami. Masz ci los. Za to bardzo chętnie, owe dzikie plemiona oskarżały o kanibalizm swoich sąsiadów. Nie ważne zatem gdzie udali się etnografowie, ludożercy byli zawsze gdzieś obok. Frustracja ta doprowadziła Williama Arensa do słynnej monografii kanibalizmu The Man-Eating Myth. Po przekopaniu się przez tony relacji o kanibalach, Arens nie natrafił na ani jedno wiarygodne świadectwo, potwierdzające istnienie zwyczaju zjadania ludzi.

Trzeba zaznaczyć, że Arens nie przekreślał istnienia kanibalizmu jako takiego. Na świecie zdarzają się przypadki survival cannibalism, czyli jedzenia innych ludzi z głodu. Trafiają się też kreatywni psychopaci, którzy poza zabijaniem ludzi, mają fantazje by ich jeszcze wszamać. Jednak według Arensa nigdzie na świecie, nie uważano kanibalizmu za coś normalnego. Nigdzie nie był postrzegany przez ogół społeczeństwa jako zachowanie dopuszczalne. Wszędzie był on patologią. Jeśli kanibalizm był gdzieś akceptowany, to nie był to kanibalizm dosłowny, a symboliczny. Do takich można zaliczyć jedzenie popiołów po zmarłych przez hinduskich aghori, czy spożywanie ciała swojego bóstwa pod postacią zbożowego opłatka.

Praca Arensa spotkała się z falą sprzeciwu. Krytyczni byli szczególnie ci autorzy, którzy kilka lat wcześniej wydali książkę z sensacyjnym kanibalem w tytule, jak Marvin Harris. Obecnie sądzimy, że książka Arensa nie przekreśla kanibalizmu. Pokazuje jednak, że ludożerstwo było wśród egzotycznych kultur jakimś absolutnym marginesem. Zainspirowała też badaczy z całego świata, do przeglądu "dowodów na kanibalizm" na swoim lokalnym poletku. Na polskim gruncie dokonał tego Waldemar Kuligowski. Przyjrzał się on najsłynniejszym opisom kanibali autorstwa polskiego podróżnika Krzysztofa Arciszewskiego. Okazało się, że i on nie widział kanibali, a jedynie znał kogoś, kto znał kogoś, kto ich widział. 

Choć kanibale gdzieś tam pewnie żyli, to są zjawiskiem tak rzadkim, że praktycznie mitycznym. Jedzenie ludzi podkreśla nieludzki charakter danej grupy. Nie przez przypadek ludźmi karmią się wilkołaki, wampiry, zombie, i inne wymyślone stwory. Ludożerstwo jest charakterystycznym elementem historii wymyślonych. Jeśli gdzieś pojawiają się kanibale gotujący ludzi w kotłach, to może być to sygnał, że coś z tą historią jest nie tak.

Gdybym był gejem, za kanał "Uwaga! Naukowy Bełkot" poczochrałbym Dawidowi pingwina. Kanał Dawida Myśliwca to jedno z najlepszych rzeczy jakie przytrafiły się polskiemu youtube. Za takimi pochwałami tradycyjnie czai się jakieś "ale". Problemem popularyzatorów nauki jest skakanie po tematach modnych i chodliwych. Tematach odległych od ich specjalności i wykształcenia. Dawid w jednym filmie opowiada o ewolucji dinozaurów, w drugim wyjaśnia fazy snu, by następnie zgłębiać tajemnice czarnych dziur. Dodajmy, że Dawid Myśliwiec jest chemikiem. Na teren nauk społecznych Dawid zapuszcza się rzadko i ostrożnie. Kiedy najedzie to obce sobie królestwo, wojuje na nim jedynie przyrodniczym orężem. Mówiąc inaczej - opisuje zjawiska kultury językiem biologii. Przynosi to dziwne efekty, czego przykładem jest film o opętaniach.

Przez kilkanaście minut Dawid wymienia mniej lub bardziej egzotyczne choroby, które mogą wywołać opętanie. Pomija jednak najprostsze wyjaśnienie, czyli to, że opętani udają. Być może dobrze wychowany Dawid uznał takie wytłumaczenie za niestosowne. Ja będąc prostym chamem, nie mam takich oporów. Jestem przekonany, że warczenie na krzyż ma więcej wspólnego z aktorstwem niż z epilepsją. Humaniści nie widzą w takim zachowaniu oszustwa. Wcielanie się w role nie jest niczym złym, robimy to przecież bez przerwy. Jesteśmy inni na obiedzie u teściów, inni na wypadzie ze znajomymi, inni w pracy. Rola opętanego jest jedną z ciekawszych kreacji w jakie można się wcielić.

Opętanie jest nierozerwalnie związane z religijną dekoracją. Kiedy mam katar dopada mnie niezależnie od tego gdzie jestem. Choroba nie konsultuje ze mną, kiedy pocieknie mi z nosa. Tymczasem opętany potrzebuje sceny do odegrania swej roli. Złe duchy nie wchodzą w nasze ciała w pracy lub w tramwaju. Najlepsze są do tego religijne klimaty. Do przedstawienia potrzebna jest widownia, która zrozumie co właśnie ma miejsce. Im lepiej zaznajomiona z opętaniem tym lepiej. Stąd opętani rekrutują się z środowisk głęboko religijnych, a obecność księży egzorcystów jedynie je nasila. Goffman w swojej słynnej książce opisał dziwny przypadek pacjentów z oddziału psychiatrycznego. Choć na co dzień funkcjonowali w miarę normalnie, coś dziwnego działo się przy lekarzach rezydentach. Przy uczących się, młodych lekarzach ich choroby nabierały podręcznikowego charakteru. Wizyta lekarza wywoływała u nich objawy, których zwykle nie mieli. Zupełnie jakby nie chcieli zawieść lekarzy, którzy przychodzili z nadzieją zobaczenia znanych im z książek symptomów. 

Wbrew temu co mówi Dawid Myśliwiec opętania nie wyjaśnimy biologią. Opętania różnią się w zależności od kultury, religii, regionu świata i czasów. Scenariuszy dla opętanych nie piszą patogeny. Instrukcje "jak być opętanym" pochodziły z opowiadań i obserwacji innych nawiedzonych. Dzisiejsi opętani wzorują się głównie na filmach. Jeśli wszystko się uda, opętany może odbębnić sukces. Jeśli jego opętanie zostało uznane przez wspólnotę za prawdziwe, może czuć się wyróżnionym przez siły nadprzyrodzone. W ten sposób opętany staje się aktorem idealnym, który wierzy w odgrywaną przez siebie rolę. No, prawie idealnym.

Filmik u góry to scena z serialu Westworld, w wykonaniu mało znanego aktora Louisa Herthuma. Harthum odgrywa tu rolę robota z wieloma osobowościami, które można przełączać niemal za pstryknięciem palca. Jest to mniej więcej to, do czego przekonują nas opętani. Teoretycznie tak powinno wyglądać przejmowanie naszego ciała przez kogoś innego. We wrzuconym na youtube tydzień temu wykładzie zauważa to Mirosław Kocur. Mirek jest ekscentrycznym szefem wrocławskiego instytutu kulturoznawstwa, specjalistą od teatru. Znamienne, że antropolodzy teatru specjalizują się też w opętaniach. Wcielanie się w innych bez wątpienia było kiedyś czymś niezwykłym. W XXI wieku wygląda to coraz bardziej groteskowo. Umiejętności aktorskie opętanych odbiegają od tych prezentowanych przez zawodowych aktorów. Tymczasem religie przekonują, że tarzanie się po podłodze jest bardziej niezwykłe niż realistyczne odegranie innej osoby. Choć opętani naśladują aktorów, to jednocześnie postrzegają swoją kopie opętania za bardziej prawdziwą, niż filmowy oryginał który naśladują.