Jeśli chodzi o TOK FM, po tym jak do "Radiowej Akademii Nauk" zaproszono Marcina Mizerę opowiadającego o kosmitach, myślałem że nic mnie już nie zaskoczy. A jednak! W Nowy Rok słuchaczy przywitała astrolożka. Pani opowiadała o miłosnych perspektywach dla rożnych znaków zodiaku. Tak dokładnie to nie wiem o czym opowiadała, bo od pewnego czasu obserwuję u siebie blokadę ezoteryczną. W momencie kiedy pada zwrot "dobry czas dla Koziorożców", mój umysł odcina bodźce słuchowe (podobnie działają na mnie cytaty z Biblii).

Wracając do tematu, zastanawiam się czy pomysłodawcy takich wywiadów są świadomi, że astrolodzy wpisują sobie owe wizyty do CV, a ich klienci traktują je jako rekomendacje? W dodatku media obchodzą się z astrologami wyjątkowo milusińsko. Prowadzący "Niedzielę filozofów" Tomasz Stawiszyński, chyba swój chłop (patrz wywiady z Tekieli i Prokopiukiem), kiedy tylko do studia włazi mu astrolog, spiłowuje sobie wszystkie zęby, ustawia przed nim klęcznik i przyjmuje nabożną postawę. Szubrawa postać na dwóch nogach jaką jest autor tego bloga nie przestrzega oczywiście tych konwenansów. Astrolodzy wiele miejsca poświęcają temu, z którym znakiem nasz znak zodiaku stworzy harmonijny związek, natomiast bardzo mało miejsca poświęcają dowodom, iż tak w istocie się dzieje. A wystarczyłoby gdzieś (np. w Anglii i Walii), wziąć trochę małżeństw (powiedzmy 10 milionów) i po datach urodzeń małżonków sprawdzić, czy jakieś znaki zodiaku preferują się bardziej od innych. Masz ci los, już ktoś to zrobił - David Voas w roku 2008. I jak myślicie? Czy lwy rzeczywiście lecą na baranów?

Voas wykorzystał najświeższy wówczas brytyjski spis powszechny z 2001. W tak dużej próbie, gdyby np. Lwy wybierały Barany choćby ułamek częściej niż inne znaki, dałoby to wielotysięczne odchylenie od średniej i dowód, że data urodzenia ma jakieś znaczenie przy doborze partnera. Voas myślał, że rozwiązanie tej zagadki zajmie mu 15 minut. Co prawda wynik pojawił się po 15 minutach, ale był na tyle zaskakujący, że wyjaśnienie go zajęło mu kilka tygodni. Wyliczenia pokazały bardzo małą, ale znaczącą skłonność ludzi do zawierania małżeństw z osobami tego samego znaku co one. W Anglii i Wali mieliśmy 22,1 tysięcy par tego samego znaku więcej, niż należałoby tego oczekiwać przy całkowicie losowym rozkładzie. Co prawda horoskopy partnerskie nigdy nie przedstawiały nam tego w taki sposób, nie mniej wypadałoby napisać - kurza twarz!


Czyżby Astromaria miała racje? Czy znak zodiaku rzeczywiście ma znaczenie? No nic, zostaje przeprosic Panią Marię, skasować bloga, spalić komputer, a jego popiołami posypać sobie głowę. Voas przyjrzał się jednak sprawie dokładniej. Okazało się, że o wyniku decyduje nie tyle znak zodiaku, co konkretny dzień. Okazało się, że liczba małżeństw w których mąż i żona urodzili się tego samego dnia roku, jest o 41% wyższa niż oczekiwano. Na chwilę odstawiam kanister z benzyną od kompa i czytałam dalej. Formularze były zwykle wypełniane przez jednego członka gospodarstwa domowego, nie zawsze z należytą uwagą. Bez wątpienia, wiele osób wpisało z rozpędu swoją datę urodzenia w rubrykę współmałżonka. Wiemy to, bo ten sam błąd pojawiał się w rubryce płeć, przez co blisko jedenastu tysiącom osób przydzielono płeć partnera. Co więcej, pary które urodziły się w ten sam dzień, zwykle urodziły się pierwszego dnia danego miesiąca. Okazuje się, że w UK najwięcej ludzi rodzi się pierwszego. Najwięcej ludzi urodziło się 1 stycznia, następnie 1 lipca itd. Niegdyś, kiedy dokładna data urodzenia była nieznana, wybierano datę 1 stycznia. Nadreprezentacja pozostałych pierwszych dni miesiąca wynika z zastosowanej w spisie metodologii - kiedy data urodzenia jest nieczytelna lub nie wpisana (0,5% ankiet), przydziela się datę z automatu: dzień pierwszy plus losowy miesiąc. To wystarczyło aby połączyć ze sobą te same znaki zodiaku. Po uwzględnieniu poprawek wszelka korelacja wyparowała. Żaden znak zodiaku nie ma żadnych preferencji, nasz dobór jest absolutnie losowy, nie ma w tym żadnej zasady. Barany i mój komputer mogą odetchnąć z ulgą.

Noworoczna tradycja tego bloga nakazuje rewizję przepowiedni Krzysztofa Jackowskiego, jakie snuł na miniony rok. Pan Krzysztof nie tylko nie najlepiej orientuje się w przyszłości, ale też jest psujem zabawy. Od pewnego czasu zrezygnował z wieszczenia wojen i wybuchów jądrowych. Woli dumać nad tym czy zima będzie śnieżna a lato gorące. Nie żeby zaczął trafiać, co to, to nie. Przegląd takich przepowiedni byłby jednak nudny i mało zabawny.

Na gwałt potrzebowałem więc nowego jasnowidza. Hmmm, gdzie znaleźć kogoś, kto z niebywałą pewnością mówi o rzeczach skrajnie nieprzewidywalnych, u kogo kolejne niesprawdzone prognozy nie wywołują żadnych refleksji, a kogo wciąż pyta się o zdanie - no jasne, ekonomiści! Wszyscy eksperci finansowi to dla mnie jedna wielka gilda wróżbitów. Mój faworyt, profesor Krzysztof Rybiński, jest w niej arcymagiem. Nie chwaląc się, poznałem się na talencie pana Rybińskiego nim stał się telewizyjnym celebrytą, kiedy profesor Rybiński był jeszcze doktorem Rybińskim.

Krzysztof Rybiński znany jest z traktowania bardzo poważnie niezwykle dalekosiężnych analiz. Wzrost gospodarczy w 2039? Rybiński powie go z dokładnością do jednego procenta. Zadłużenie w 2058? Żaden problem. W opublikowanej 2 dni temu debacie, Rybiński mówił o jakiś obliczeniach bodajże na rok... 2100. Zupełnie nie zraża go mały fakt, że dotychczasowe przewidywania świata kilkanaście, kilkadziesiąt lat do przodu okazały się funta kłaków warte - i to wszystkie, bez jednego wyjątku. Dziś wiemy, że tego typu prognozy mówią więcej o osobistych lękach i pragnieniach wieszcza, niż o samej przyszłości.


By nie cytować klasyka - albo jednak zacytuję: "prognozy dalekiej przyszłości służą nam jedynie samookreśleniu się w świecie, w teraźniejszości w której przyszło nam żyć". Spojrzenie w odległą gospodarczą przyszłość nie ma sensu. Nie ma, bo jest to tzw system nieredukowalnie złożony. Zatem aby wyrokować o gospodarce i społeczeństwie za 30 lat, wszystko co wydarzy się przez te 30 lat musi wydarzyć się w naszej głowie. Aby lepiej zobrazować sobie te wyzwanie, wystarczy spojrzeć, ile musieliby przewidzieć ekonomiści w 1984, aby trafnie powiedzieć coś o inflacji w roku 2014.

Przepis na poczytnego jasnowidza znany jest od kilku stuleci: wróżyć dużo, unikać konkretów, a przede wszystkim - straszyć.  To jakiś feler natury ludzkiej, że bardziej interesują nas katastrofy niż prozaiczne sukcesy. Pomysł Rybińskiego na swoją osobę opiera się na ciągłym węszeniu armageddonu. Jego katastrofizm jest stały i nieweryfikowalny, nawet po tym, jak stworzony na jego pomyśle fundusz o wymownej nazwie Eurogeddon, w ciągu kilku miesięcy utopił połowę zgromadzonych w nim pieniędzy.

Nie tylko czarnowidztwo łączy Rybińskiego z Jackowskim. Na swoje nieszczęście Rybiński rokrocznie publikuje przepowiednie na przyszły rok. Od 2 dni, można zapoznać się z zapowiedzią na rok 2014, jak zawsze niezwykle obszerną, i jak zawsze węszącą recesje i bankructwa. Oczywiście nas interesują wcześniejsze przewidywania Krzysztofa, choćby na rok 2013 czy 2012. Prognozy są zawsze pesymistyczne, już na 2013 Rybiński wieszczył: "Będzie brakowało pieniędzy na wszystko. Samorządy przestaną płacić nauczycielom regularnie pensje w drugiej połowie roku, NFZ radykalnie ograniczy finansowanie drogich terapii, ponownie zostanie ograniczona możliwość refundacji niektórych leków. Będą ponowne białe marsze w Warszawie". Przyszły rok pan Krzysztof widzi podobnie: "Dla Polaków będzie to ciężki rok, mimo stosunkowo optymistycznych raportów Głównego Urzędu Statystycznego. Przeciętny obywatel nie odczuje zmian na lepsze, o których będzie coraz głośniej w mediach, w oficjalnej propagandzie. Natomiast odczuje narastającą restrykcyjność naszego państwa. Mandaty i kary będą rosnąć, wszelkie opłaty też, kolejki do lekarzy specjalistów również. Nadal będziemy - rozpoczynając dzień - zastanawiać się, co jeszcze urzędnicy nam wymyślą, nadal będziemy ofiarami swego rodzaju terroru urzędniczego". A przepraszam, to już nie był Krzysztof Rybiński, to ostatnie pochodziło od Krzysztofa Jackowskiego. Widzicie różnice? Bo ja nie.